Op 24 december vorig jaar heeft de Hoge Raad in zijn ‘Kerstarrest’ de in de wetgeving vastgelegde methode van belastingheffing in box 3 naar de prullenmand verwezen. Er komt daarom nieuwe wetgeving. Hoe gaat die er uit zien?

In 2001 werd de Nederlandse belastingbetaler verblijd met een nieuwe Wet Inkomstenbelasting. Onderdeel hiervan was het boxenstelsel. Box 1 voor onder andere salaris, winst en de eigen woning, box 2 voor aanmerkelijk belang inkomen en box 3 voor sparen en beleggen. De systematiek voor box 3 was eenvoudig: er werd (bij wetsfictie) van uitgegaan dat op spaartegoeden en beleggingen een rendement behaald werd van 4%. Hierover was dan 30% inkomstenbelasting verschuldigd. Afgezien van een kleine vrijstelling was zo dus over iedere € 100.000 vermogen € 1.200 (1,2%) inkomstenbelasting verschuldigd.

Aanvankelijk konden de meeste belastingplichtigen hier wel mee leven. Dit werd echter anders toen de rente op spaartegoeden steeds lager werd. Met name belastingplichtigen die vooral spaartegoeden aanhielden en niet of minder in bijvoorbeeld vastgoed of effecten belegden, voelden zich benadeeld. Immers de 4% rendement waar de wetgever van uit was gegaan, was voor hen niet langer haalbaar.

Dit leidde tot aanpassing van de wetgeving in 2017. De aanvankelijke zo simpele belastingheffing in box 3 werd vervangen door een systeem met meerdere beleggingscategorieën. Iedere categorie kreeg hierbij zijn eigen veronderstelde rendement. Daar werd bovendien nog een fictie aan toegevoegd: bij een groter vermogen werd verondersteld, dat er meer in bijv. vastgoed of effecten zou worden belegd. Dus bij een groter vermogen meer rendement. Bij een kleiner vermogen zou er meer gespaard worden, zo was de veronderstelling. Deze ficties en veronderstellingen werden vastgelegd in de wet.

Tegen deze nieuwe wetsficties bestonden bij belastingplichtigen nog steeds de nodige bezwaren. Dit leidde tot het Kerst-arrest. De Hoge Raad heeft hierbij geoordeeld dat het sinds 2017 geldende forfaitaire stelsel van box 3 in strijd is met Europees recht. Aan belastingplichtigen die hierdoor benadeeld zijn, wordt in ieder geval over 2021 en 2022 compensatie (rechtsherstel) geboden. 

Op Prinsjesdag is nieuwe wetgeving aangekondigd. Het betreffende wetsvoorstel moet uiteraard nog wel worden aangenomen door Eerste en Tweede Kamer. Het voorstel komt erop neer, dat er vanaf 2026 belasting over het werkelijk genoten rendement betaald gaat worden. Eerder lukt niet vanwege ICT-problemen bij de Belastingdienst.

Over de jaren 2023 t/m 2025 komt er daarom ‘overbruggingswetgeving’.

Zowel bij het ‘rechtsherstel’ (2021 en 2022) als bij de overbruggingswetgeving (2023 t/m 2025) wordt gekozen voor een verdeling van het vermogen in drie categorieën: banktegoeden, overige bezittingen en schulden. Elke categorie krijgt zijn eigen rendementspercentages. Deze worden jaarlijks opnieuw vastgesteld. Voor 2021 bedragen de percentages bijvoorbeeld:

Het toepasselijk IB-tarief loopt hierbij geleidelijk op van de huidige 31% naar 34% in 2025.

Ook onder het wetsvoorstel Overbruggingswet box 3 blijft het heffingsvrije vermogen van het huidige box 3-stelsel in stand.

Door het loslaten van de forfaitaire samenstelling van het vermogen en het hanteren van rendementspercentages voor de hierboven beschreven vermogenscategorieën, wordt het werkelijk behaalde rendement beter benaderd dan in het huidige stelsel. Ook na de voorgestelde aanpassingen is echter nog geen sprake van een heffing op basis van het werkelijk behaalde rendement. Het werkelijke rendement van een individuele belastingplichtige kan in een belastingjaar hoger of lager zijn dan het forfaitair bepaalde rendement. Daarom oordeelde de Hoge Raad in het Kerstarrest dat rechtsherstel bieden nodig was. Of deze nieuwe voorgestelde wetgeving straks wel de toets der kritiek kan doorstaan, is dus nog maar de vraag.